Jakie urlopy reguluje kodeks pracy?

W tym artykule omawiam podstawowe zagadnienia związane z urlopami, które reguluje kodeks pracy oraz wskazuję, jakie nowe urlopy zostały wprowadzone do kodeksu pracy i zaczną obowiązywać 26 kwietnia 2023 r.

Urlopy/ dni wolne dla pracowników (w kodeksie pracy, innych ustawach i rozporządzeniach):

1. urlop wypoczynkowy (art. 152 i n. Kodeksu pracy)
2. urlop szkoleniowy (art. 103² Kodeksu pracy)
3. urlop bezpłatny (art. 174 Kodeksu pracy)
4. dni wolne na opiekę nad dzieckiem (art. 188 Kodeksu pracy)
5. urlop okolicznościowy (§ 15 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy)
6. dni wolne na poszukiwanie pracy (art. 37 Kodeksu pracy)
7. dni wolne dla dawców krwi (art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o publicznej służbie krwi)
8. urlop macierzyński (art. 180 Kodeksu pracy)
9. urlop rodzicielski (art. 182^1a Kodeksu pracy)
10. urlop ojcowski (art. 182³ Kodeksu pracy)
11. urlop wychowawczy (art. 186 Kodeksu pracy)
12. zasiłek opiekuńczy (art. 32 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa)

Ad. 1, ad. 5, ad. 6

patrz temat Urlop oraz temat Odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę w swoim Segregatorze prawniczym

Ad 2.

Urlop szkoleniowy, przysługuje w wymiarze:

• 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych;
• 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego;
• 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub egzaminu zawodowego;
• 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Ad. 3

Urlop bezpłatny:

• pracodawca może udzielić na wniosek pracownika
• nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze

Ad. 4

Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Jeśli oboje rodzice są pracownikami – prawo do dni wolnych przysługuje jednemu z nich, oznacza to, że jeśli jeden z rodziców skorzysta z tego uprawnienia w danym roku, drugi rodzic już nie może wziąć dnia wolnego.

Ponadto, uprawnienie to nie jest w żaden sposób zależne od liczby posiadanych dzieci – liczba dni wolnych zawsze jest taka sama.

Powyższe uprawnienie należy odróżnić od zasiłku opiekuńczego (który przysługuje nie tylko zatrudnionym na umowę o pracę, ale wszystkim osobom, które podejmują pracę zarobkową i odprowadzają składkę na ubezpieczenie chorobowe). Zasiłek opiekuńczy reguluje ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Dni wolne na opiekę nad dzieckiem oraz zasiłek opiekuńczy są również odrębne od trzeciego rodzaju “wolnego”, czyli nowego urlopu opiekuńczego, który przedstawiono poniżej.

Na marginesie można także wskazać, że zasiłek opiekuńczy oraz urlop opiekuńczy nie są uprawnieniami związanymi jedynie z rodzicielstwem, ponieważ obejmują generalnie członków rodziny (np. mąż/żona).

Ad. 7

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o publicznej służbie krwi:

1. Zasłużonemu honorowemu dawcy krwi i honorowemu dawcy krwi przysługuje:

1) zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, i na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi na zasadach określonych w odrębnych przepisach;

w tym zakresie ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o Krajowej Sieci Onkologicznej wprowadza zmianę (jeszcze nie weszła w życie):

zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych w dniu, w którym oddaje krew, oraz w dniu następnym, a także na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 298² ustawy Kodeks pracy

2) zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy;

3) zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju; koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi;

4) posiłek regeneracyjny.

Ad. 8-11

Patrz temat Komu przysługuje zasiłek macierzyński w swoim Segregatorze prawniczym.

Kwestie te również zostały znowelizowane i nowe zasady zaczną obowiązywać 26 kwietnia 2023 r. Niedługo w sklepie dostępny będzie ebook szerzej omawiający te zmiany, ponieważ jest bardzo dużo przepisów przejściowych np. czy stosuje się nowe zasady, jeśli przebywasz już na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim itd.

---

Nowy urlop dla pracowników od 26 kwietnia 2023

1. urlop z powodu działania siły wyższej (art. 148¹ Kodeksu pracy)
2. urlop opiekuńczy (art. 173¹ Kodeksu pracy)

Ad. 1

Tzw. urlop z powodu działania siły wyższej wprowadzony zostaje nowym art. 148¹ Kodeksu pracy i stanowi, że:

§ 1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

§ 2. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 1, decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.

§ 3. Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy, o którym mowa w § 1, na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.

Ad. 2

Natomiast urlop opiekuńczy wprowadzony zostaje w nowym rozdziale Ia zatytułowanym nie inaczej jak Urlop opiekuńczy. Są to art. 173¹-art. 173³ Kodeksu pracy.

§ 1. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy, w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.

§ 2. Za członka rodziny, o którym mowa w § 1, uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

§ 3. Urlopu, o którym mowa w § 1, udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

§ 4. Urlopu, o którym mowa w § 1, udziela się na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

§ 5. We wniosku wskazuje się imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika oraz w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby