Dlaczego “firma” to nie to co myślisz?

„Mam firmę”, „prowadzę firmę”, „polecam tę firmę…” to wyrażenia, których używa myślę, że każdy. Ja też często tak mówię, żeby każdy wiedział o co chodzi, bo jednak firma bardzo zakorzeniła się jako synonim przedsiębiorstwa. Prawdopodobnie wynika to z brzmienia poprzednio obowiązujących przepisów (art. 26 kodeksu handlowego z 1934 roku) – wówczas firma określała nazwę, pod którą kupiec prowadził przedsiębiorstwo[1]. W języku potocznym oczywiście można tak mówić i każdy wie o co chodzi, ale obecnie firma w znaczeniu prawnym to jednak coś innego. Jeśli chcesz wiedzieć czym właściwie jest firma, zapraszam do artykułu.

Firma w znaczeniu prawnym

Kodeks cywilny w art. 432 i n. stanowi, że przedsiębiorca działa pod firmą. Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko, a firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Czyli o co właściwie chodzi? Po kolei. 

Na początek przedstawię kilka zasad prawa firmowego, które postaram się wyjaśnić przykładami.

1. jawność – firmę ujawnia się we właściwym rejestrze (dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą czy działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej w CEIDG lub w przypadku spółek osobowych i kapitałowych w KRS);
2. jedność – przedsiębiorca może mieć tylko jedną firmę – osoba fizyczna ma tylko jedno imię i nazwisko, a osoba prawna ma tylko jedną nazwę; 
3. wyłączność (odróżniający charakter) – firma musi dostatecznie odróżniać się od firm innych przedsiębiorców działających na tym samym rynku;
4. prawdziwość – firma nie może wprowadzać w błąd np. co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności, źródeł zaopatrzenia;
5. niezbywalność – zakaz zbywania firmy (możliwość jedynie upoważnienia do korzystania, jeśli nie wprowadza to w błąd);
6. ciągłość – co do zasady zmiana firmy wymaga ujawnienia w rejestrze, ale w razie przekształcenia osoby prawnej (lub spółki osobowej) można zachować jej dotychczasową firmę z wyjątkiem określenia wskazującego formę prawną osoby prawnej, jeżeli uległa ona zmianie. Ponadto, w przypadku utraty członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko było umieszczone w firmie, spółka może zachować w swej firmie nazwisko byłego wspólnika tylko za wyrażoną na piśmie jego zgodą, a w razie jego śmierci – za zgodą jego małżonka i dzieci;
7. ochrona przed naruszeniem – firma podlega ochronie prawnej (w razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia).

W potocznym znaczeniu firma jest raczej utożsamiana z pojęciem przedsiębiorstwa (znaczenie przedmiotowe), natomiast prawidłowo, firma powinna być łączona z pojęciem przedsiębiorcy (znaczenie podmiotowe – osoba). Firma czyli de facto nazwa pod jaką działa przedsiębiorca.

Zarówno Jan Kowalski prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Jan Kowalski Usługi doradcze, jak i Promyczek spółka z ograniczoną odpowiedzialnością są przedsiębiorcami. Mają tylko jedną firmę, ale mogą mieć wiele przedsiębiorstw. Będzie zatem możliwe, aby przedsiębiorca prowadził sklep z butami, sklep z biżuterią, usługi komputerowe pod zupełnie innymi „brandami”. Dzieje się tak często, np. Nestle Polska S.A., która jest przedsiębiorcą posiadającym wiele marek jak Nescafe, Winiary, Purina. Wówczas taki brand jest nazwą przedsiębiorstwa (w znaczeniu przedmiotowym), a nazwa, jako składnik przedsiębiorstwa może zostać zbyta przez czynność prawną mającą za przedmiot przedsiębiorstwo.

Elementy firmy

1. Korpus
2. Dodatek obligatoryjny
3. Dodatek fakultatywny

W przypadku osoby prawnej (lub tzw. ułomnych osób prawnych), korpus to będzie ta zasadnicza nazwa – w przykładzie podanym powyżej jest to Promyczek. Wystąpi tutaj także dodatek obligatoryjny w postaci wskazania formy prawnej – np. sp. z o.o. Możliwy jest także dodatek fakultatywny np. w postaci wskazania przedmiotu działalności czy siedziby.

W przypadku osoby fizycznej korpusem będzie po prostu imię i nazwisko i może to być jedyny element firmy. Możliwe jest jednak dodanie dodatku fakultatywnego np. w postaci określenia przedmiotu działalności – tak jak w przykładzie podanym powyżej (usługi doradcze).

W kolejnych wpisach będzie mowa o tym, kto jest przedsiębiorcą, a nie jest to wbrew pozorom takie oczywiste!

• art. 432-5, art. 437-10 kc
• art. 551 pkt 1, art. 552 kc

[1] M. Modrzejewska, Przedsiębiorcy [w]: Prawo Handlowe pod red. J. Okolskiego, M. Modrzejewskiej, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, str. 131.